TRABZON

Vakfıkebir :
İlin üçüncü büyük kenti olan Vakfıkebir, Trabzon'un batısında, Fol Deresi'nin ağzında kurulmuş (eski adı Fol Pazarı yada büyük liman), 1927 nüfusu yalnızca 215 olan nüfusu, 1975 de 10.00'i geçmiştir.
Of :
Trabzon'un doğusunda yer alan bu kent Sarp sınır kapısına bağlayan kıyı yolu üzerinde kurulmuştur. Antik çağdaki adı Ophis Helence yılanvari , kavisli analmına gelmektedir Of ilçesine atfedilen diğer isim Pityusa ise Helence Çamlı anlamına gelmektedir. Eskiden bir adıda "Solaklı Pazarı"dır .Solaklı çayının eski adıda Ophious çayıdır .İki nesil önce tamamen Rumca konuşulan ilçe Solaklı ve Baltacı vadilerinden oluşmuştur .17.yy.ın ikinci yarısında yerli halkın çoğu din değiştirip müslüman olmuştu ,19.yy. ortalarında bazı aileler cayıp tekrar Hristiyan olmak isteyince uluslarası mesele çıkmıştı .Metrekare başına en çok cami ve kuran kursu düşen ilçemiz olma özelliğini taşımaktadır .Çaykara yolundaki Hapsiyaş köprüsü kiremitle kaplı ahşap bir galeriye sahiptir .Beş on yıl önce restore edilmişti 1998 de gene yıkıldı.
Beşikdüzü :
Trabzon'un batısındaki bu kentin 1955'de 2.434 olan nüfusu, 1975'de 10.00 i aşmış, 1987'de ilçe merkezi olmuştur.
Araklı :
Trabzon'un doğusunda, Arsin'le ile Sürmene arasında kıyıda kurulmuştur. 1953'ten beri ilçe merkezi olanAraklı'nın nüfusu 1955'de 1.448 dir. Doğu Roma imparatoru Heraklios'un 626 yılında ordusuyla bugünkü Araklı burnunda konakladığı için bu ismi aldığı sanılmaktadır .Ermenice havari anlamına gelen Arakeal den ,yada Kappadokhia dilindeki Arako ( kurban sunağı ) terimleriylede bir alakası olabilir .
Sürmene :
Trabzon'un 40 km doğusunda, Manhos Deresi'nin ağzında kurulmuş olan Sürmeneden Trabzon'u Rize'ye bağlayan sahil yolu geçer. 1927'de 3.203 olan nüfusu, 1980'de 10.00'e ulaşmıştır.Coğrafyacı Skylax'ın kitabında Psoron Limen olarak geçmektedir ( o harfi Helen yazımında omega ile ) .Ptolemanios'ta (5 vı 5) Yssou Limen olarak geçer .Bizans çağında Sürmnene kasabası Sourmania biçiminde yazılıyordu .Bu kelimenin Helence anlamı yoktur .Sürmene'nin pazarı salı günüdür .Kırmızı keşanlı , peştemalli kadınlar minci peynirinden , trabzon yağına , guruttan ,şeker, yağ gibi temel ihtiyaçlarını almak için köylerden Humurgan'a akın ederler .Kasabanın 4 km doğusundaki Kastel konağı Karadenizdeki sivil mimarinin ayakta kalan en muhteşem örneği .1800 yılı dolaylarında Yakupoğlu derebeyi ailesi tarafından yapılmış .TKP genel sekreteri Zeki Baştımar( Yakup Demir ) bu aileden .Konak halen ailenin mülkiyetinde, metruk durumda ,restore edileceği söyleniyor .Konağın önünden geçen eski yol 1916 yılında Rus işgali döneminde yapılmış .Bu sahilde yapılan ilk karayolu .Daha önceden Rize Trabzon arası ancak denizden gidilebilirmiş .Sürmene'nin Dirlik ( Cida) köyünde biri camiye dönüştürülmüş(panagia tzita ) diğeri harap iki kilisesi var .Taş patikalar , su kanalları 80 yıldır bozulamamış .Kiraz ve ceviz bahçeleri arasında olması gerektiği gibi bir köy .Daha ilerideki Köprübaşı ahalisi halen Rumca konuşuyor .Yılmazlar ( Merzire ) köyünden çıkan Adnan Kahveci ,bir cunta üyesi (Albay Ahmet Karaman ) ,bir diyanet ,işleri başkanı (Dr.Said Yazıcıoğlu) var .Beş köyün idari merkezi olarak kurulan Beşkonak bucak merkezi 1998'de sel baskınında haritadan silindi .
Tonya :
Vakfıkebir'in 21 km güneyinde, deniz yüzeyinden 900 m yükseklikte kurulmuş olan Tonya, aslında yamaçlara ve vadi tabanına aralıklı olarak serpirtirilmiş evlerin yer aldığı mahallelerden oluşur. 1954'de ilçe merkezi olan Tonya'nın o zamanlar 1.500 ü bile bulmayan nüfusu 1970'lerde 10i aşmıştır. Silahşörleri ile ünlü olan ilçenin köklü bir kan davası geleneği var .Pazarı Çarşamba günleri ve halkın büyük kısmı Rumca konuşuyor .Trabzon ,Giresun ,Rize üçlüsünde (eski Trabzon ) giyilen kırmızı keşan ve çizgili dolaylık buranın geleneksel kadın giyisisi değil , 40 yıldır giyiliyor .Tonya ‘nın geleneksel giyisisi siyah renkli ve ipek kuşaklı .Bazı yaşlı kadınlarda görmek münkün .Kadırga yaylası 2300 metre yükseklikte olağanüstü bir manzara ve tabiata sahip .Temmuzun 3.Cumartesi büyük bir şenliği var .

Uzungöl turizme açıldıktan sonra , çirkinleşti . Bitmemiş apartmanlar ve briket barakalardan oluşan çamur batak bir çarşı türedi . Süleymaniyeye meydan okuyan birde beton cami yapıldı .Cami avlusunda takkeli dedeler oturup Rumca muhabbet ediyorlar .Gölün biraz yukarısındaki Şerah köyünde 15 yıl önce tüm evler ahşaptı .Yarısı bile kalmadı betonlandı .Gölden yukarısı bakir .Şerah içinden devam eden yol Soğanlı (Hopşera ) yaylasına çıkıyor .Oteller mıntıkasına giden yol ise,alabildiğine muhteşem doğa içinden Demirkapı (Haldizen ) yaylasına çıkıyor .Yayladan Demirkapı Dağı zirvesi (3376m) iki üç sattlik yürüyüş.Etrafta yarım düzine moren gölü var .Çaykara'nın 4 km yukarısındanayrılan bir toprak yoldan 15 km ileride Sultan Murat yaylasına ulaşılıyor .23 Haziranda yapılan şenliği ünlü .Yedi vilayetten insan geliyor . Horonun hası oynanıyor .Sultan Murat'ın yukarısında iki manastır harabesi var .
ZIGANA GECITI
Trabzon'u Erzurum'a bağlayan yol tarih boyunca Karadeniz dağlarının en önemli geçidi olmuş .Ortaçağda Asya'yı Avrupa'ya bağlayan en büyük kervan yolu ,Çin'de başlayıp Kaşgar ,Semerkant , Buhara ,Nişapur ,Rey ,Tebriz ve Erzurum üzerinden gelerek Zigana geçidinden denize inmiş .Trabzon'dan deniz yolula Venedik ve Ceneviz'e ulaşmış .mö 399 yılında tarihçi asker Ksenophon komutasındaki felaketli İran seferinden çıkan Onbin Atinalı asker ,kış kıyamette Doğu Anadolu'yu aştıktan sonra burada ilk kez denizi görüp sevinçle "thalasa ! thalasa ! (deniz ,deniz ) diye bağırmışlardır .Batı dillerinde darbımesel olmuş. Kötü günlerin sonu anlamında.Eski Zigana yolu on yıl kadar önce terkedildi .Geçidi bir tünelle bay pas eden yeni karayolu yapıldı .Eski günlerin heyecanı ve manzarası yok .Hamsiköy içindeki ünlü sütlaç lokantaları da artık işlemiyor . Bu gün severek yediğimiz bölgeye özgü kokulu siyah üzümlerden bölge islamlaşmadan önce yanılmıyorsam "zamoza"adlı bir şarap üretiyordu ve Rusyadan Yunanistana kadar ihracatı yapılmaktaydı .Yavuz Selim üzüm fidanlarını baltadan geçirmişsede,yakın mübadeleye kadar hristiyanlar bu üzümlerden evlerinde kendilerine yetecek kadar şarap üretmeye devam etmişlerdi .
TRABZON DOĞUMLU ÜNLÜLER
Sabahattin Eyüboğlu :
1908- 1973 Yazar. Trabzon Lisesini bitirdikten sonra devlet tarafından Fransa'ya gönderildi. Roman Dilleri üzerine öğrenim gördü. Yurda dönünce İ.Ü Üniversitesinin Romanoloji Bölümüne Doçent oldu. Başka okullarda da Fransızca sanat tarihi dersleri verdi. Çevirileriyle ün yaptı, Tercüme Bürosu başkan vekilliği ve talim terbiye kurulu üyeliğinde bulundu. 12 Mart döneminde Komünist örgüt kurmakla tutuklandı, aklandı. Eserleri : Avrupa resminde gerçeklik duygusu, Fatih Albümüne bakış, Mavi ve Kara, Yunus Emre'ye selam, Sanat üstüne denemeler, Pir Sultan Abdal, Gökyüzü mavi kaldı. Önemli Belgesel Filmleri; Hitit güneşi 8Prf.İpşiroğlu ile birlikte, Berlin Film Festivalinde gümüş madalya), Siyah Kalem, Göreme, Anadolu'da Roma mozaikleri, Ana Tanrıça.
Yusuf Ahıskalı :
1909- 1983, Şair, Yazar. Yüksek ticaret Okulu'nu bitirdi, gümrük müfettişliği yaptı. Hikayelerini Bizden İyileri, Kocakarının iki oğlu, Yedek Subay'ın Aşkı adlı kitaplarda topladı. Şiirleri: Hitabe, İstanbul Destanı, Harp sonrası- hapishanelerin destanı, Sosyalizmin gelişme yılı 1946, Duvarların ötesi gibi kitaplarındandır.
Hasan İzzettin Dinamo :
1909-1989 Şair, yazar. Sivas Öğretmen okulunu bitirdi. Gazi Öğretmen okulunun Resim-İş Bölümünde okurken gizli örgüt kurmakla suçlanarak tutuklandı, dört yıla mahkuö oldu. İstanbul'da serbest yazar olarak çalışırken yazılarından dolayı sürgüne gönderildi. Şiirlerini Deniz Feneri, Karaaahmet senfonisi, Mapushanemden şiirler, Sürgün şiirleri adlı kitaplarında topladı. Romanları: Kutsal İsyan 88 cilt), Ateş yılları, Savaş ve Acılar, Kutsal Barış 87 cilt), Musa'nın Mapushanesi, Musa'nın gecekondusu, Türk Kelebeği, Koyun Baba
İsmet Zeki Eyüboğlu :
1925 - .Yazar. İ.Ü Edebiyat Fakültesi'nin Klasik filoloji bölümünü bitirdi. Folklor ve dil alanında çalıştı. Çevirileride vardır. Eserleri : Divan şiirinde sapık sevgi, Türk şiirinde Tanrıya kafa tutanlar, Baki, Nietzsche, Anadolu inançları, Karadeniz aşk türküleri, Şeyh Bedrettin ve Varidat, Bektaşilik, Anadolu Uygarlığı, Alevilik sünnilik, Türk Dilinin etimiyoloji sözlüğü
Tanju Gürsu :
1938 - .Sinem oyuncusu. Artist dergisinin yarışmasını kazanarak Fosforlu Cevriye Oyuna Gelmez filmiyle sinemaya girdi. Anıt v Kuzey film şirketlerini kurarak yapımcılıkta yaptı.
Temel Gürsu
1945 - .Yönetmen. Sinemaya montajcı olarak başladı. Ses asistanlığı yaptı. Dikkat kan aranıyor filmiyle 1970 de yönetmenliğe başladı. Arabesk filmler yönetti.
Hayati Hamzaoğlu :
1933 -. Sinema oyuncusu. Bir süre kuyumculık yaptı. 1954'de Köy Çocuğu filmiyle sinemaya başladı. Karakter rollerinin aranılan oyuncusu oldu. Adan Altın Koza 1969 ve Antalya Altın Portakal 1970 "en iyi yardımcı oyuncu" ödüllerini aldı.
Yaşar Miraç :
1953 - . Şair. A.Ü.Dil ve TarihCoğrafya Fakültesinin Türk Dili ve Edebiyatı bölümünü bitirdi(1981).Yeni Türkü Yayınlarını kurup yönetti. Eserleri: Trabzonlu Delikanlı, Gül Akmek, Çan Deresi Türküleri, İçli Şarkılar, Karadeniz Hırçın Kız, Yurdumun İşçileri, İstanbul bir Kırmızı gül, Barış güllerinin Kırmızı denizi, Taliplerin ağıdı.
Oktay Rıfat (Horozcu) :
1914 -1988, Şair, oyun yazarı. Ankara Hukuk Fakültesini bitirdi. Maliye Bakanlığı bursuyla Paris'e doktora yapmaya gitti, savaş nedeniyle bitiremeden döndü. Devlet Demiryolları İşletmesinde avukatlıktan emekli oldu. Orhan Veli ve Melih Cevdet ile "garip" hareketini sürdürdü. Karga ile tülkiyle Yeditepe şiir ödülünü, Yağmur sıkıntısı ile TRT Başarı ödülünü, Bir cigara içimi ile Sedat Semavi Vakfı Ödülünü, Dana Burnu ile Madaralı Roman Ödülünü kazandı. Öbür eserleri: Yaşayıp ölmek, Aşk ve Avarelik üzerine şiirler, Güzellem, Oyun içinde Oyun, Aşağı Yukarı, Perçemli Sokak, Aşk Merdiveni, Çilli Horoz, Zabit Fatma'nın kuzusu, Bir kadının Penceresinden, Denize doğru şiirler. ">